Picnic Tabor, Dinas, 5-9-1884

‘PEN-Y FAN.’ — Dyma’r lle ddewisiodd eglwys Tabor eleni i roddi gwledd i blant yr Ysgol Sul. Saif Pen-y-Fan ar y man uchelaf ar Ynys y Dinas, ac yn ddiau wedi bod yn le o wrhydri mawr yn amser y rhyfeloedd gwaedlyd fu rhwng yr hen Gymry a’u goresgynwyr creulawn, sef y Normaniaid a’r Scandinafiaid, y rhai a anrheithasant y plwyf o un cwr i’r llall ohono. Tebygol iddo gael ei alw Pen-y-Fan er atgofio am rhyw gyfnod o amgylchiad nodedig.

Cyfrifir Pen-y-Fan yn lle mawreddog gan y trigolion, ac yn yr haf, gwelir minteioedd yn cyrchu yno i gynnal picnics, er adloniant corfforol a meddyliol. Mae’r golygfeydd yn swynol a dymunol oddiar ei goryn uchel. Gwelir yn agos yr holl o’r plwyf, a llawer o blwyfi ereill hefyd. Gwelir Carn Ingli, Carn Englyn, a’r Garn Fawr, yn ymgodi fel pinaclau i’r awyr. Gwelir mor-gilfach Abergwaen a Gwdig, lie y mae llongau bychain a mawrion yn ffoi am gysgod yn yr ystorm; megys llongau mas nach, ager longau, a llongau rhyfel gyda’u gilydd. Hefyd, mor-gilfach Trefdraeth, y Morfa, a Cheibwr, ac i fyny i fynyddoedd Precelly a’r Frenny Fawr.

Wrth fyned yn syth o Ben-y-Fan i waered tua’r mor, ymgoda trwyn mawr y Dinas (Dinas Promontory Head) o’n blaen neu, fel y gelwir ef gan y trigolion, Trwyn yr Hwrdd, lle y mae creigiau ysgythrog, llefydd agenog, holltedig, C, a mor gwyllt ganfyddir dros y dibyn mawr, a thraethau bychain lluosog sydd i’w canfod yma a thraw, lle y gwelir morfilod a physgod yn chwareu ac yn prancian. Dywed traddodiad fod ogof yn myned i fewn o un o’r traethau hyn o dan gareg aelwyd ffermdy yr Ynys.

Yn ddiweddar, mae ty wedi ei adeiladu ar Ben-y-Fan, i wylwyr y glanau (Coast Guards) gan y llywodraeth, yr hwn oedd yn angenrheidiol iawn iddynt, yn neillduol ar dywydd garw. Mae y personau gwasanaethgar hyn yn gallu teimlo yn gysurus wrth wylio llongau mewn stormydd, a gelynion brodorol a all agoshau at ein gwlad; yn nghyd a rhoddi hysbysiadau arwyddluniol o’r hyn a welant.

Prydnawn dydd Mercher cyn y diweddaf, erbyn dau o’r gloch, yr oedd ysgol fawr Tabor wedi d’od yn nghyd yn gryno i ben y Feidrfawr, er gorymdeithio tua Phen-y-Fan. Cychwynwyd dan ganu yn ddau a dau, y bechgyn yn blaeuori, yna’r merched, yna’r athrawon a’r athrawesau, ac yn canlyn yr oll braidd o aelodau’r eglwys, o’r henafgwr hyd y fam a’r baban, nes oeddem yn rhifo cannoedd lawer, er dangos ein parch i ddeiliaid yr ysgol Sul. Ar ol cyrhaedd Pwllgwaelod, awd yn drefnus dros y traeth tywodlyd, a rhyfedd mor adloniadol oedd awyr y mor yn chwythu arnom, gan fod yr hin mor boeth.

Ar ol cyrhaedd Pen-y-Fan, yr oedd pob peth yn ein dysgwyl yn drefnus. Teg yw nodi fod y boneddigesau canlynol yn deilwng o glod mawr am eu hymdrechion i wneyd pawb yn ddedwydd, a gweini mor siriol gyda’r te, sef Mrs Gronow, Ffynnonau Mrs Mendus, Bwlchmawr; Mrs Thomas, Castle Green Mrs Davies, Freemason Arms, Mrs Harries, Castle Terrace: Mrs Howells, Rose Place; a Miss Griffiths, Maeshyfryd. Wedi gorphen a’r te, a phawb wedi eu digoni, a digon yn weddill, cafwyd amryw chwareuyddiaethau diniwed a difyrus, a phawb wrth eu bodd.

Ar hyn cynnygiodd rhyw un yn y dorf, ein bod i ymuno gyda’n gilydd i ganu ychydig donau, a chanu a wnaethom nes oedd y creigiau’n diaspedain gan leisiau’r dorf fawr. Er mwyn tipyn o amrywiaeth, cynnygiodd W. Howell, Rose Place, wobr am yr araeth byrfyfyr oreu. “Te” oedd y testun. Cystadleuodd naw a rhanwyd y wobr rhwng Captain James, Spring Hill, a Mr D. Thomas, Rose Cottage. Yn nesaf, cynnygiodd Mr John Mendus, Llundain, ond genedigol o’r plwyf hwn, wobr. Y testun gwobrwyedig oedd Yr Asyn.’ Cystadleuodd deuddeg; goreu, Mr Joseph Thomas, Rose Cottage. Beirniad, y Parch. T. Morgan, Pontestyll, yr hwn a ddygwyddai fod yn y gymmydogaeth ar y pryd, a gwnaeth yn dda i hwylysu y cwbl yn y blaen.

Wedi areithiau gan wahanol bersonau, a chanu, ymadawyd a Phen-y-Fan a’i golygfeydd dymunol a rhamantus, a chychwvnwyd ddau yn ddau etto, heibio i ffermdy yr Ynys y tro hwn, dan ganu. Mae parch mawr yn ddyledus i Mr Raymond, preswylydd yr Ynys, am ei garedigrwydd. Cawsom ddwfr, tanwydd, llestri, a phob peth gofynol at eiu gwasanaeth; ac yn fwy na’r cwbl, rhoddodd ei aresenoldeb i ni ar ben y Fan. Gobeithiwn gael cwrdd yno y flwyddyn nesaf etto. Gwenau fyrdd arno ef a’i deulu. Mae golwg lewyrchus iawn ar yr ysgol yma yn bresenol, dan arolygaeth Mr D. Llewelyn, Holm House, Dinas.  – CERIDWEN’.